Centrala Przemysłu Ludowego i Artystycznego – CEPELIA

cepeliaCepelia została powołana do życia w 1949 r. jako organizacja spółdzielczo-państwowa pod nazwą Centrala Przemysłu Ludowego i Artystycznego (CEPELIA). Celem jej działalności było i jest prowadzenie całokształtu spraw związanych z twórczością ludową i artystyczną. Czym było to w praktyce? Rozumieć przez to należy opiekę nad twórcami ludowymi, produkcję wyrobów ludowych i artystycznych, ich sprzedaż, oraz pełnienie roli kulturotwórczej. W 1962 r. zmieniono nazwę na Związek Spółdzielni Rękodzieła Ludowego i Artystycznego „Cepelia”, który zrzeszał Spółdzielnie Wytwórców i Regionalne Biura Sprzedaży.

W 1955 r. Cepelia postanowiła poszerzyć swoją działalność o duży sklep w budującej się od sześciu lat Nowej Hucie. I tak, 10 grudnia 1955 r. został otwarty piękny, reprezentacyjny sklep na Placu Centralnym w Nowej Hucie. Sklep, który doskonale uzupełnił przestrzeń handlową Placu Centralnego i jest jednym z symboli Śródmieścia Nowej Huty od samego początku był przystosowany do sprzedaży artykułów rzemiosła ludowego i artystycznego i cały wystrój sklepu był robiony na zamówienie przez spółdzielnie cepeliowskie. Piękne żyrandole kute w metalu, połączone z ceramiką, sufit w kasetonach z ceramicznymi talerzami, a także stare meble – stwarzają niepowtarzalne, ciekawe wnętrze nowohuckiej Cepelii.
Ozdoby ceramiczne wystroju wykonane były przez nieistniejącą już Spółdzielnię Rzemiosła Ludowego i Artystycznego „Kamionka” w Łysej Górze, a meble wykonane zostały przez Spółdzielnię Rękodzieła Artystycznego „Meble Artystyczne” w Kalwarii Zebrzydowskiej. Nowohucka Cepelia podczas otwarcia sklepu otrzymała od Dyrekcji „Księgę Pamiątkową”, która istnieje do dzisiaj. Pierwszy wpis nastąpił w dniu otwarcia tj. 10 grudnia 1955 r. Jest w Księdze dużo wpisów pochlebnych w językach obcych (Bułgaria, Węgry, Niemcy, Kanada, USA), a także wpisy wycieczek z całej Polski.
W nowohuckiej Cepelii były i są wszystkie branże rzemiosła ludowego i artystycznego, a są to: ręczne hafty, narzuty, gobeliny, wyroby z drewna, ceramika, wyroby skórzane, lalki regionalne, pamiątki, meble i wiele innych potrzebnych do codziennego życia przedmiotów. Wszystko wykonane ręcznie z naturalnych surowców. Każdy wyrób posiada atest Komisji Etnograficznej, tj. tzw. metryczkę, że jest rękodziełem. Lata 70 – te i 80-te to rozkwit tej branży i moda na artykuły „cepeliowskie”. W tym sklepie mieszkańcy Nowej Huty i Krakowa mogli nabyć efektowny, artystyczny i niepowtarzalny wystrój do mieszkań. W tym sklepie były organizowane różnorodne wystawy i pokazy rękodzielnictwa. Specjalne miejsce zajmowały coroczne Targi Sztuki Ludowej.
Cepelia z Placu Centralnego jest w Nowej Hucie jedynym w tej branży. Spełniał i spełnia nadal ogromną rolę kulturotwórczą i edukacyjną dla Nowej Huty. Przychodzą do sklepu wycieczki szkolne i przedszkolne, aby zobaczyć i dowiedzieć się jak np. wygląda strój krakowski czy haft makowski. Ostatnio od paru lat sklep boryka się z problemami finansowymi. Towary rękodzieła nie są artykułami pierwszej potrzeby, a wraz z pogłębiającym się bezrobociem mieszkańcy Nowej Huty ubożeją i zmniejsza się popyt na te artykuły. Aby ratować nowohucką Cepelię – ten jedyny w swoim rodzaju niepowtarzalny sklep dla zwierząt o olbrzymiej powierzchni (280 m kw.), jego spora część została podnajęta. Mimo podnajmu nie zostało nic zniszczone z tradycyjnego wystroju sklepu – z jego wnętrza, a jedynie zasłonięte i zabezpieczone. W 2005 r. Plac Centralny wraz z najstarszą częścią Nowej Huty zostały wpisane do rejestru zabytków. Wojewódzki Konserwator Zabytków myśli także o wpisie sklepu Cepelia ze względu na walory jego wnętrza. Przez ostatnie pół wieku Cepelia na Placu Centralnym stanowił i nadal stanowi wizytówkę Nowej Huty.
Z obszaru Placu Centralnego zniknęły wspaniałe niegdyś miejsca jak Klub EMPiK, jak Moda Polska, jak sklep ceramiczny czy ulubiony sklep dzieci i młodzieży ze słodyczami… Pozostała księgarnia SKARBNICA i Cepelia. I nich na razie przynajmniej tak zostanie.